Windows Sağ Tuş Menüsünü Yönetmek

Bu yazı daha önce saltokunur.org e-dergisinde yayınlanmıştır. 

Bilgisayarınıza çok sık program kurup kaldırıyorsunuz ve gün geçtikçe sağ tuş menünüz ne işe yaradığını bile bilmediğiniz girdilerle doldu. Ya da belirli dosyalar/klasörler üzerinde bazı işlemleri çok sık yapıyorsunuz ve "keşke şu işlem için bir kısayol olsa" diye düşünüyorsunuz.

Bu ay hem sağ tuş menüsünü gereksiz girdilerden temizleyip bu can sıkıcı durumu düzeltiyor hem de yararlı kısayollar ekleyip bilgisayar deneyiminizi daha eğlenceli hale getiriyoruz. Hadi başlayalım.

Türkçe'ye kullanımından Sağ Tuş Menüsü (STM) olarak çevirebileceğimiz menü, herhangi bir klasöre, programa, dosyaya masaüstünde ya da herhangi bir klasörün içindeyken farenin sağ tuşuna basılınca çıkan menüdür. Bilgisayar dünyasında Sağ Tuş Menü (Right Click Menu), Dizin Menüsü (Context Menu), Kabuk Menüsü (Shell Menu), İşlev Menüsü şeklinde isimleri vardır.

Windows'ta STM girdisi genelde iki şekilde eklenir.

Birincisi Windows Kayıt Defteri'ne programın ya da sistemin uygun girdisi altında "shell" ya da "shellex" altında yeni girdileri oluşturulup uygun ayarlar atanırsa STM'ye girdi eklenmiş olur. Buralardaki girdiler değiştirilip silinerek STM yönetilebilir.

İkinci yöntem ise "context menu dll'lerini" sisteme kaydettirmek (DLL Register işlemi). Bazı programlar STM girdilerini bir dll dosyası içinde tutar. Bu dll dosyalarını Program Files altında bulabilirsiniz. Windows komut satırından "regsvr32 dosyaAdi.dll" komutunu çalıştırarak, STM'ye programın girdisini ekleyebilirsiniz. "regsvr32 /u dosyaAdi.dll" komutu da sistemde kayıtlı bir girdiyi kaldırmaya yarar. Bu duruma canlı bir örnek vermek gerekirse, çoğumuzun kullandığı Notepad++ programının Program Files dizininde "nppcm.dll" adında bir dosya var. Bu dosyaya sağ tıklayıp özelliklerine bakarsanız dosyanın STM girdisi oluşturduğunu görürsünüz (Context Handler Menu for Notepad++). Az önceki komutları kullanarak Notepad++ girdisini STM'den kaldırabilirsiniz.

Kayıt Defteri Kullanarak STM'den Girdilerini Düzenlemek

STM girdileri kayıt defterinde genellikle HKEY_CLASSES_ROOT altında tutulur. HKEY_CLASSES_ROOT altında sisteminizin tanıdığı bütün dosya uzantılarını görebilirsiniz. Burada \shellex 'in altındaki girdileri düzenleyip ayrı ayrı her dosya tipi için STM girdilerini belirleyebilirsiniz. En üstte bulunan "*" altında ise  sadece belli bir dosya tipine göre değil tüm STM'lerde beliren girdiler bulunur. Eğer girdiler {XXXXXXXX­XXXX­XXXX­XXXX­XXXXXXXXXXXX} şeklinde ise, ifadeyi Kayıt Defteri'nde ya da Google'da aratarak ne işe yaradığı hakkında fikir edinebilirsiniz. Diğer önemli STM kayıtlarının bulunduğu Kayıt Defteri girdileri: 

• Bilgisayarım: CLSID\{20D04FE0­3AEA­1069­A2D8­08002B30309D}\shell  
• Internet Explorer: CLSID\{871C5380­42A0­1069­A2EA­08002B30309D}\shell  
• Ağ: CLSID\{F02C1A0D­BE21­4350­88B0­7367FC96EF3C}\shell  
• Başlat Menüsü: Directory\Shell

Klasör Seçenekleri'ni Kullanarak STM Girdilerini Düzenlemek

Sadece belirli dosya türlerine ait STM girdilerini düzenlemek için Denetim Masası>Klasör Seçenekleri>Dosya Türleri altından bulanan seçenekleri kullanabilirsiniz. Burada istediğiniz dosya türünü seçip "Gelişmiş" e tıkladığınızda, o dosya türüne ait tüm girdileri görebilir, yeni girdiler ekleyip, istemediklerinizi silebilirsiniz.

Bir çok programın STM'ye girdi ekleyip eklememesini programın ayarlarından kontrol edebilirsiniz. Genelde programın ayarlar bölümünde sistem sekmesi altında STM ile ilgili seçenekler bulunur. Şimdi size bazı durumda STM'nüzü neredeyse yarıya indirecek bir ipucu vereyim. Bazı dosyalara sağ tıkladığınızda WinRAR'ın çıldırmış gibi STM'yü doldurmuş oldurduğunu görürsünüz (Ekran görüntüsünde 8 tane :) Ama WinRAR'ın ayarları içinden "Bütünleşme" sekmesinde "Uzayan işlev menüleri" seçeneğini aktifleştirirsiniz bütün bu winrar girdileri STM'de bir alt menü altında görüntülenecektir.

Kişiselleştirme

STM'müzü gereksiz girdilerden temizledik şimdi ona daha gelişmiş özellikler katmaya ne dersiniz.

Bilgisayarınızda çok sık yaptığınız işlemler için STM'ye kısayollar, özelikler ekleyebilirsiniz. Örneğin sık sık bir dosyayı/klasörü açıyorsunuz, komut satırı üzerinden "cd" ile bulunduğunuz dizini değiştiriyorsunuz, dosyaların uzantılarını, gizli dosyaları gösterip gizliyorsunuz...

Bu işlemlerini hepsi ve daha fazlası için küçük STM eklentilerini internetten bulabilirsiniz. (“Sağ tuş eklentileri” diye google’da arama yapmanız yeterli). İşinize yarayabilecek girdilerden bazıları:

 

Masaüstü STM:

• Gizli dosyaları göster gizle
• Klasöre kopyala-taşı
• Komut penceresi aç
• Masaüstünü göster

Bilgisayarım STM:

• Program Ekle Kaldır
• Disk Temizle
• Denetim Masası
• Aygıt Yöneticisi
• Olay Görüntüleyicisi
• Kayıt Defteri
• Hizmetler

STM'ye kendinize ait girdiler eklemek ise çok kolay. Belli bir dosya tipine özel bir girdi ekleyecekseniz yukarıda anlattığım Klasör Seçenekleri ipucunu takip edebilirsiniz. Dosya türünü düzenlediğiniz ekranda "Yeni" düğmesine tıklayarak girdiye bir isim ve girdinin çalıştıracağı komutu belirmeniz yeterli.

Kayıt Defteri ipucunda anlattığım yerlere özel bir girdi ekleyecekseniz, istediğiniz Kayıt Defteri yolu altında "\shell" altında yeni bir anahtar oluşturun. Anahtarın adı STM'de gözüken metin olacaktır.

HKEY_CLASSES_ROOT\CLSID\{20D04FE0­3AEA­1069­A2D8­08002B30309D}\shell\Filmleri Aç

Bu anahtarın altında "command" adında yeni bir anahtar oluşturun. "(Varsayılan-Default)" kayıt girdisine çalıştırılacak komutu girin.

Vista kullanıcılarına özel bir ipucu: Vista’da herhangi bir klasörde boş bir yere “Shift” tuşu basılıyken sağ tıklarsanız, normalde gizli olan “Komut Satırı Aç” girdisini görebilirsiniz. Sık sık cmd’de “cd” ile klasör değiştirenlerin işine yarayacaktır.

STM'nüzü düzenlemek için illa ki her program için kayıt defterinde iğne aramak, hangi dll in ne işe yaradığını bilmenize gerek yok. Bu iş kullanabileceğiniz birkaç ücretsiz program:

ShellExView: Bu program STM'ye kaydolmuş bütün girdileri ad, uzantı,program ad ve özelliklerine göre listeliyor. Program içinden girdileri aktif edip kapatabilir, böylelikle daha temiz bir STM'ye sahip olabilirsiniz.

Folder Guide: Sıklıkla açtığınız klasörleri programa ekliyorsunuz. Ekranda herhangi bir yere sağ tıkladığınızda klasörleriz emrinizde.

FileMenuTools:STM'nünüzü yönetmek için bir başka güzel araç. Üstelik ücretsiz.

WinBubble: Windows için ayar (Tweak) aracı.

Gönder (Send To) Menüsünü Düzenlemek

Gönder Menüsü aslında “C:\Documents and Settings\Kullanıcı_Adı“  (Vista için: “C:\Users\Kullanici_Adi” olabilir) altında Send To adında bir klasördür (Bu klasör genelde gizlidir, görünmüyorsa gizli dosyaları göstermeniz gerekebilir). Burada Gönder menüsündeki programların "kısayolları" bulunur. Bu kısayolları silerek istemediğiniz girdileri kaldırabilirsiniz. Ya da kendi kısayolunuzu ekleyerek yeni bir girdi ekleyebilirsiniz.

Örneğin arşiv amaçlı kullandığınız bir klasörünüz var. Bu klasöre kopyalayacağınız dosyaları sadece Sağ Tık>Gönder komutu ile kopyalamak ister miydiniz? Hem de dosyalarınız nerde olursa olsun. Send To klasörünün içinde sağ tıklayıp "Yeni>Kısayol" komutu ile ona bir kısayol oluşturmanız yeterli.

Gelecek ay görüşmek dileğiyle…

Kaynaklar

www.extremetech.com

www.wincert.net/forum